Blog
Konieczność skorzystania ze środka prawnego w postaci zaprzeczenia macierzyństwa zdarza się w praktyce bardzo rzadko. Z oczywistych względów o wiele bardziej znana jest instytucja zaprzeczenia ojcostwa. Ustawodawca przewidział w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym regulację w zakresie kwestionowania okoliczności odnośnie tego kto jest ojcem dziecka oraz tego kto jest jego matką. Najczęściej potrzeba sięgnięcia po ten środek prawny powstaje w przypadku gdy osoby niebędące biologicznymi rodzicami dziecka zgłaszają je w urzędzie stanu cywilnego jako dziecko własne. W przypadku zaprzeczenia macierzyństwa przesłanką do skorzystania z tego instrumentu prawnego jest fakt, iż w akcie urodzenia dziecka jest wpisana jako matka kobieta, która dziecka nie urodziła.
Zasady zaprzeczenia macierzyństwa zostały ściśle określone w przepisach prawnych. Drogą do formalnego zakwestionowania, że matką dziecka jest inna kobieta niż ta, która została wpisana w akcie jego urodzenia jest powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa. Pozew w tej sprawie wytacza dziecko przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, a jeżeli kobieta ta nie żyje - przeciwko kuratorowi ustanowionemu przez sąd opiekuńczy. Legitymację czynną do wytoczenia takiego powództwa ma również biologiczna matka dziecka. Jest ona zobligowana do wniesienia pozwu przeciwko kobiecie wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka i przeciwko dziecku, a jeżeli kobieta ta nie żyje - przeciwko dziecku. Istnieje jeszcze jeden wariant, a mianowicie możliwość wytoczenia pozwu o zaprzeczenia macierzyństwa przez kobietę wpisaną w akt urodzenia dziecka jako matka. Pozew kieruje w takim przypadku przeciwko dziecku. Jak wynika z powyższego w kręgu osób uprawnionych do zaprzeczenia macierzyństwa jest matka biologiczna, kobieta wpisana w akcie urodzenia jako matka dziecka i dziecko. To jednak nie koniec możliwości. Przepisy dopuszczają jeszcze możliwość wytoczenia powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa przez mężczyznę, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka. Chodzi tu o męża matki dziecka wobec którego obowiązuje domniemanie ojcostwa. W takim przypadku mężczyzna ten wytacza powództwo przeciwko dziecku i kobiecie (żonie), a jeżeli ona nie żyje - przeciwko dziecku.
Po rozstrzygnięciu kwestii kto może wytoczyć sprawę sądową o zaprzeczenie ojcostwa pozostaje jeszcze problem terminu w jakim można to uczynić. Ustawodawca bowiem ograniczył możliwość podważenia macierzyństwa w kontekście czasu w jakim można to uczynić. Terminy wytoczenia powództwa są następujące:
1. Matka albo kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka jako jego matka może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia sporządzenia aktu urodzenia dziecka.
2. Mężczyzna, którego ojcostwo zostało ustalone z uwzględnieniem macierzyństwa kobiety wpisanej w akcie urodzenia dziecka jako jego matka, może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się, że kobieta wpisana w akcie urodzenia dziecka nie jest matką dziecka, nie później jednak niż do dnia osiągnięcia przez dziecko pełnoletności.
3. Dziecko po osiągnięciu pełnoletności może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa w ciągu roku od dnia, w którym dowiedziało się, że nie pochodzi od kobiety wpisanej w akcie urodzenia jako jego matka. Jeżeli dziecko dowiedziało się o tej okoliczności przed dniem osiągnięcia pełnoletności, termin do wytoczenia powództwa biegnie od dnia osiągnięcia pełnoletności.
Zaprzeczenie macierzyństwa nie jest dopuszczalne po śmierci dziecka, chyba że dziecko zmarło po wszczęciu postępowania. W razie śmierci dziecka, które wytoczyło powództwo, zaprzeczenia macierzyństwa mogą dochodzić jego zstępni (dzieci, wnuki itp.).
Niezależnie od opisanych w niniejszym poście wariantów zaprzeczenia macierzyństwa ustawodawca umożliwił również pole do działania dla prokuratora. Powództwo o ustalenie lub zaprzeczenie macierzyństwa może wytoczyć także prokurator, jeżeli wymaga tego dobro dziecka lub ochrona interesu społecznego. Jeżeli dziecko zmarło przed osiągnięciem pełnoletności, prokurator może wytoczyć powództwo o zaprzeczenie macierzyństwa do dnia, w którym dziecko osiągnęłoby pełnoletność. Wytoczenie przez prokuratora powództwa o zaprzeczenie macierzyństwa nie jest dopuszczalne, jeżeli dziecko zmarło po osiągnięciu pełnoletności.