Ze względu na możliwość sprzeczności interesów, Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyłącza przedstawicielstwo rodziców w dwóch wypadkach:
1) przy czynnościach prawnych między dziećmi pozostającymi pod ich władzą rodzicielską oraz
2) przy czynnościach prawnych między dzieckiem a jednym z rodziców lub jego małżonkiem, chyba że czynność prawna polega na bezpłatnym przysporzeniu na rzecz dziecka albo że dotyczy należnych dziecku od drugiego z rodziców środków utrzymania i wychowania.
W każdym z powołanych wyżej przypadków sąd opiekuńczy ustanawia kuratora do reprezentowania małoletniego.
Ponadto konieczność ustanowienia kuratora może też wynikać z ograniczenia władzy rodzicielskiej dotyczącego zarządu majątkiem małoletniego sprawowanego przez rodziców - sąd opiekuńczy powierza zarząd majątkiem małoletniego ustanowionemu w tym celu kuratorowi.
Inne przypadki ustanowienia kuratora dla dziecka to:
Kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy przejmuje reprezentację dziecka, która - co do zasady przysługuje rodzicom. Kurator jest umocowany do dokonywania wszelkich czynności łączących się ze sprawą, również w zakresie zaskarżenia i wykonania orzeczenia. Czynności te kurator powinien wykonywać z należytą starannością, zgodnie z dobrem dziecka oraz w sposób odpowiadający interesowi społecznemu. Kurator został również obowiązany do wysłuchania dziecka przed podjęciem ważniejszych decyzji, jeżeli rozwój umysłowy dziecka, jego stan zdrowia i stopień dojrzałości na to pozwala. Powinien również wówczas, w miarę możliwości, uwzględnić rozsądne życzenia dziecka.
Kuratorem małoletniego może zostać wyłącznie adwokat, albo radca prawny, który posiada kwalifikacje z zakresu zasad reprezentacji dziecka, praw lub potrzeb dziecka, w szczególności ukończył stosowne szkolenie w tym kierunku oraz dobrze zna problematykę będącą przedmiotem sprawy małoletniego. Gdy stopień skomplikowania sprawy nie będzie wymagał wyznaczenia adwokata albo radcy prawnego na kuratora, kuratorem może być wyznaczona osoba posiadająca wyższe wykształcenie prawnicze (niebędąca adwokatem, czy radcą prawnym) i wykazująca znajomość potrzeb dziecka. Jeżeli szczególne okoliczności za tym przemawiają kuratorem może zostać ustanowiona także osoba nieposiadająca wyższego wykształcenia prawniczego.
Kurator ma obowiązek objąć swoją funkcję, może jednak być z tego zwolniony z ważnych powodów. Sąd opiekuńczy zwolni kuratora także, jeżeli z powodu przeszkód faktycznych lub prawnych kurator jest niezdolny do sprawowania swojej funkcji albo dopuszcza się czynów lub zaniedbań, które naruszają dobro dziecka.
Kuratela ustaje z mocy prawa w razie osiągnięcia przez reprezentowane dziecko pełnoletności. Jeżeli kurator został ustanowiony do załatwienia poszczególnej sprawy, kuratela ustaje z chwilą ukończenia tej sprawy.